Rosnąca ilość dzieci i młodzieży z trudnościami rozwojowymi sprawia, że jednym z najistotniejszych wyzwań dla terapeutów pracujących w obszarach logopedii, pedagogiki, psychologii staje się wdrożenie nowoczesnych i skutecznych metod wspomagających rozwój. Naprzeciw temu zapotrzebowaniu wychodzi już dobrze znana w Polsce Certyfikowana Metoda Tomatisa®. Metoda dedykowana jest do osób min. z trudnościami w koncentracji uwagi, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, z trudnościami w spontanicznym nabywaniu umiejętności szkolnych oraz innymi trudnościami, które wiążą się bezpośrednio ze zdolnościami słuchowymi (np. analizą i syntezą słuchową). Na co warto zwrócić uwagę, trening słuchowy Metodą Tomatisa® jest także skuteczny w pracy z osobami z nadwrażliwością słuchową, zjawiskiem często niesłusznie kojarzonym z osobami starszymi. Uogólniając metoda polega na wszechstronnej stymulacji umiejętności tzw. aktywnego słuchania. Rozróżnienie przez twórcę metody, dr Alfreda Tomatisa, (francuskiego otolaryngologa) procesu słyszenia (proces bierny, uwarunkowany sprawnie działającym narządem słuchu) od słuchania (proces aktywny, nazywany także uwagą słuchową) pozwoliło na rozwinięcie techniki, która trwale poprawia zdolność do świadomego kierowania uwagi na otoczenie i/lub na własną mowę wewnętrzną. Rozróżnienie między słyszeniem a słuchaniem wydaje się być oczywiste, gdy przypomnimy sobie konsultowanych klientów, którzy mimo prawidłowych wyników obiektywnych badań słuchu skarżą się np. na przetrwałe w czasie trudności z rozumieniem mowy lub towarzyszącą im męczliwość podczas spotkań lub po pracy, gdzie muszą skupiać się rozmawiając z innymi osobami. Należy jednak zaznaczyć, że powodzenie nomen omen wszelkiej techniki terapeutycznej jest uzależnione przede wszystkim od prawidłowego procesu diagnostycznego, którego efektem powinno stać się, o ile to możliwe, przybliżenie do źródła trudności pacjenta oraz jego przyczyny. Zatem, niejednokrotnie przed przystąpieniem do treningu słuchowego należy przeprowadzić obiektywne badanie słuchu, które pozwala na potwierdzenie stawianej w procesie zbieranego wywiadu oraz testów, hipotezy o tym, że narząd słuchu pracuje prawidłowo, a czynnikiem odpowiedzialnym za obserwowane u klienta trudności jest niewłaściwie działający funkcjonalny aspekt słuchowy. Ilustracją możliwości zastosowania metody u osób z głębokimi zaburzeniami uwagi słuchowej niech będzie przypadek Zosi. Do pracowni zgłosiły się matka z czternastoletnią córką. Powodem konsultacji były „znaczne trudności szkolne”. Już podczas wywiadu problemem wiodącym wydawały się poważne zaburzenia koncentracji uwagi, opisywane przez Zosię jako: „nienadążanie za nauczycielem; czasem po prostu nie rozumiem; nie wiem co do mnie mówią; męczę się szybko; odpadam na lekcjach”. Co więcej, w rozmowie z Nią zwracały uwagę bardzo ubogie wypowiedzi. Rozwój w pierwszych latach życia wydawał się prawidłowy: dziecko nie musiało korzystać z terapii logopedycznej, ale „mówiła niewiele”, późno zaczęła budować proste zdania (3,5 r.ż.). W czwartej klasie szkoły podstawowej Zosia wyraźnie zaczęła „odstawać od grupy” z powodu trudności w koncentracji uwagi oraz problemów, jak napisano w opinii z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, „[…] ze zrozumieniem bardziej skomplikowanych wypowiedzi zarówno w formie ustnej jak i pisemnej”. Wykonane wtedy badanie inteligencji testem Wechslera wykazało ogólny iloraz inteligencji w przedziale dla normy wiekowej, jednak profil wskazywał na znaczną dysharmonię między badanymi zdolnościami (II ogólne= 92, skala werbalna= 77 (!), skala niewerbalna = 110). Przeprowadzone badania neurologiczne, w tym badanie EEG (sugestią było „odpadanie na lekcjach”, interpretowane, jako potencjalne napady padaczkowe o typie „wyłączeń”) oraz audiologiczne, nie wykazały odstępstw od normy. Na podstawie przeprowadzonych badań wydano opinię o „dostosowaniu wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych”. Po trzech latach, mimo systematycznej pracy pedagogicznej, zajęć z korepetytorami, nie następowała żadna poprawa, co więcej zaczęły pojawiać się poważne trudności emocjonalne o typie fobii szkolnej! Ponownie wykluczono problemy ze słuchem. Wykonano badanie uwagi słuchowej zgodnie z protokołem Metody Tomatisa®, które wykazało znaczną nadwrażliwość słuchową dla obu uszu, trudności z dyskryminacją wysokości dźwięków oraz trudności z lokalizacją źródła dźwięku. Pogłębione badania audiologiczne wskazało na występowanie u Zosi centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego. Po odbyciu treningu słuchowego Tomatisa® umiejętności tej czternastolatki uległy znacznej zmianie, na co wskazywały zarówno wyniki testu uwagi słuchowej, ale przede wszystkim sposób Jej funkcjonowania. Zosia zaczęła znacznie lepiej rozumieć mowę. Od tego momentu pojawił się efekt „kuli śnieżnej”. W wyniku procesów plastyczności mózgu, uruchomionego podczas treningu, umiejętności słuchowe zaczęły szybko przyrastać. Zosia zaczęła kierować uwagę na rozmówcę, pojawiły się znacznie bogatsze treściowo zdania, zarówno w mowie jak i piśmie (!). W konsekwencji diametralnej poprawie uległo funkcjonowanie szkolne pacjentki. Po roku od zakończenia treningu przeprowadzono test inteligencji Wechslera, który wskazywał na poziom inteligencji powyżej normy dla wieku (II= 129, II werbalne = 87 vs. II niewerbalne = 155). Można powiedzieć, że Zosia uwolniła swój potencjał, dotychczas zamknięty w doznaniach świata wewnętrznego.
Trening słuchowy Metodą Tomatisa®, prowadzany przez licencjonowanego konsultanta jest metodą dedykowaną dla szerokiej grupy odbiorców, przede wszystkim tych, u których mimo sprawnie działającego narządu słuchu występują trudności z rozumieniem mowy, komunikacją a w konsekwencji ze spontanicznym uczeniem się czy rozwojem umiejętności społecznych. Pamiętajmy jednak, że dobór metody jest uzależniony od dobrej diagnozy „źródła” problemu pacjenta.
Więcej na: www.tomatis.com
