Arkusz dostosowania wymagań powinien stanowić odpowiedź na pytanie „Jak pracować z uczniem?”, bo diagnoza i wskazane cele są odpowiedzią na pytanie: „Co jest zakresem wsparcia?”. Punktem wyjścia do jego opracowania jest właściwa charakterystyka zasobów dziecka oraz wskazanie obszarów do pracy.
Studium przypadku Janka, ucznia szkoły podstawowej
Mocne strony pozwalają uwzględniać zasoby ucznia celem balansowania jego deficytów. Takiej analizy dokonuje nauczyciel na podstawie opinii poradni oraz rozpoznań dokonanych podczas obserwacji na lekcji. Deficyty rozwojowe są bezpośrednią informacją do sformułowania celów, które będą realizowane w trakcie bieżącej pracy z uczniem, a nie tylko w ramach zajęć specjalistycznych. Cele (zgodnie z metodą SMART) powinny być skonkretyzowane, mierzalne, ambitne, realne i terminowe, aby mogły być punktem odniesienia do oceny efektywności udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
POLECAMY
Przykład:
Wśród słabych stron Jasia należy wskazać przede wszystkim problem z czekaniem na swoją kolej, adekwatnym reagowaniem w sytuacjach trudnych emocjonalnie i komunikacją w grupie rówieśniczej. Uczeń ma również trudność z zapamiętywaniem bezpośrednim i wyobraźnią przestrzenną. Szczególnie jest to widoczne podczas zajęć humanistycznych, jak również na matematyce (geometria). Szybko się dekoncentruje. Do jego mocnych stron można zaliczyć sprawność fizyczną, poczucie humoru i spostrzegawczość. Zauważa szczegóły w zachowaniach innych bardziej niż pozostałe dzieci.
Należy dążyć do wyćwiczenia u chłopca umiejętności czekania we wskazanym czasie na swoją kolej. Ponadto istotne jest, aby realizował zadania jednoetapowe od początku do końca. Nauczyciel powinien wprowadzać elementy kontrolowanej dekoncentracji, np. uczeń w trakcie lekcji wstaje i siada co 15 minut.
Kolejnym elementem arkusza jest sposób dostosowania wymagań wynikających z przedmiotowych programów nauczania. Należy wskazać te wymagania, których dziecko nie jest w stanie zrealizować w sposób normatywny. Trzeba przy tym pamiętać, że poza wskazaniami przedmiotowymi nauczyciele realizują także inne zapisy z arkusza.
Nauczyciel powinien także określić warunki organizacji kształcenia oraz dostosowania przestrzeni edukacyjnej do potrzeb ucznia, czyli wszelkie „udogodnienia”, które pomogą dziecku w skupieniu uwagi, np. preferowane metody pracy i sposoby prezentowania wiedzy (pokaz, ćwiczenia praktyczne, gry dydaktyczne, projekt, stopniowanie trudności).
Przykład:
Warunki organizacji kształcenia i dostosowanie przestrzeni edukacyjnej do potrzeb Jasia:
- zaznaczanie markerem treści do zapamiętania,
- komunikowanie ważnych czynności podczas lekcji bezpośrednio dziecku, np. „Uwaga, Jasiu zaczynasz pisać!”,
- piłka do aktywnego siedzenia na przedmiotach wymagających szczególnej koncentracji (przede wszystkim chodzi o przedmioty humanistyczne) – pozwoli to Jasiowi rozładować napięcie sensoryczne i somatyczne, które niekiedy powoduje wzmożoną dekoncentrację,
- miejsce w ławce z dala od okna, tyłem do tablic edukacyjnych.
W kolejnej części arkusza należy wskazać formy pracy z uczniem (praca indywidualna, praca z pomocą nauczyciela, stosowanie pytań pomocniczych, wydłużenie czasu na opracowanie danej partii materiału, praca ucznia w diadzie/triadzie). W części „Środki dydaktyczne” nauczyciele odnoszą się do tych pomocy dydaktycznych, z których będą korzystać podczas lekcji oraz w ramach zajęć specjalistycznych.
Przykład:
W pracy z uczniem wykorzystane zostaną ćwiczenia z pakietu „Eduterapeutica ADHD”:
- „Koszykówka”, „Klamerki”, „Pojazdy”, które uczą oczekiwania, wydłużają reakcję skupienia,
- „Bańki mydlane”, „Leniwe ósemki”, które mają na celu wzmacnianie linii środka w myśleniu oraz koordynować pracę obu półkul mózgowych, co wpływa na koncentrację uwagi
- „Termometr złości”, „Co można zrobić zamiast”, które pomagają w rozpoznawaniu i interpretacji emocji oraz uczą, jak je regulować,
- „Jak można zapytać”, „Moje emocje”, które uczą myślenia społecznego, rozumienia innych,
- „Walizka”, „Ukryte dźwięki” do doskonalenia pamięci wzrokowej, słuchowej, skojarzeniowej oraz technik uczenia się,
- oraz długopis 3D i karty pracy „Gra w muchę” i „Bezludna wyspa”, które mają na celu rozwijanie myślenia przestrzennego.
W ostatniej części arkusza należy odnieść się do sposobów i preferowanych form sprawdzania wiedzy i umiejętności (np. uczeń będzie oceniany zgodnie z zasadami WSO lub wg odrębnych kryteriów – dodatkowo zostaną uwzględnione zaangażowanie i motywacja). Tak sformułowany arkusz jest praktyczną wskazówka, jak pracować z uczniem.
Przykład arkusza dostosowania wymagań
| Metryczka/dane ucznia | Imię i nazwisko ucznia: JAN KOWALSKI | |
| Klasa: IV B | ||
| Rok szkolny: 2021/2022 | ||
| Uwagi dodatkowe: diagnoza ADHD od 2 lat | ||
| Podstawa dostosowania wymagań |
Opinia Publicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dotycząca ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) |
|
| Ocena indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia | Słabe strony, trudności, deficyty, zaburzenia | Mocne strony ucznia, zainteresowania, predyspozycje |
|
- problem z czekaniem na swoją kolej, niemożność pogodzenia się z przegraną - szybka dekoncentracja - problem z adekwatnym reagowaniem w sytuacjach trudnych emocjonalnie - trudność w bezpośrednim zapamiętywaniu - problem z komunikacją w grupie rówieśniczej - trudności z wyobraźnią przestrzenną |
- sprawność fizyczna - poczucie humoru - spostrzegawczość |
|
| Cele terapeutyczne |
- uczeń czeka we wskazanym czasie (np. na klepsydrze) na swoją kolej - uczeń realizuje zadanie jednoetapowe od początku do końca - uczeń korzysta ze sposobów kontrolowanej dekoncentracji, czyli wstaje w ławce i siada po 15 minutach koncentracji - uczeń w sytuacji trudnej emocjonalnie liczy od 10 w dół i zmienia miejsce stymulujące - uczeń zapamiętuje od 3 do 4 nowych elementów w reprezentacjach pamięciowych - uczeń potrafi mówić o swoich emocjach w grupie rówieśniczej w konstrukcie „Powiedz, co czujesz, powiedz, czego chcesz” - uczeń odtwarza konstrukcje przestrzenne przy użyciu długopisu 3D i odtwarza schematy przy użyciu klocków typu tangram oraz słomek konstrukcyjnych |
|
| Sposób dostosowania wymagań wynikających z realizowanych przez nauczycieli programów nauczania | Dostosowanie wymagań edukacyjnych z poszczególnych przedmiotów na podstawie przedmiotowych wymagań edukacyjnych. | |
| Warunki organizacji kształcenia, dostosowanie przestrzeni edukacyjnej do potrzeb ucznia |
- zaznaczenie markerem treści do zapamiętania - komunikowanie ważnych czynności podczas lekcji, np. „Uwaga, Jasiu zaczynasz pisać” bezpośrednio do dziecka - piłka do aktywnego siedzenia na przedmiotach wymagających szczególnej koncentracji (w przypadku Jasia: przedmioty humanistyczne) - miejsce w klasie w ławce tyłem do tablic edukacyjnych (lub zasłanianie tablic, które w trakcie lekcji nie są potrzebne), z dala od okna |
|
| Metody i zasady pracy z uczniem |
- metody pokazu - metody praktyczne - systemy żetonowe – wzmacnianie zachowań pożądanych (w przypadku Jasia uruchamianie zachowań zastępczych w sytuacjach trudnych emocjonalnie - emotikony pozytywne – 10 zebranych emotikonów przekłada się na wybór przywileju z worka motywacji (za przygotowanie worka motywacji odpowiada pedagog szkolny) - stosowanie zasad kontrolowanej dekoncentracji, np. wstawanie po 15 minutach siedzenia w ławce - niewdawania się z uczniem w dyskusję, w zamian umówienie się na omówienie interesujących go szczegółów po lekcjach - zasada jasno sprecyzowanych reguł i norm, np. pierwszą rzeczą, którą robi Jaś po wejściu do klasy, jest przeliczenie liczby uczniów w klasie |
|
| Formy pracy |
- praca ucznia (z pomocą rówieśnika o spokojnym uosobieniu) - pytania pomocnicze, gdy polecenie lub treść zadania nie są jasne dla ucznia - wydłużenia czasu pracy przy przepisywaniu tekstu z tablicy |
|
| Środki dydaktyczne |
W trybie terapeutycznych spotkań oraz w pracy z grupą wykorzystane zostaną ćwiczenia multimedialne z pakietu „Eduterapeutica ADHD”: - „Koszykówka”, „Klamerki”, „Krople, liście, płatki”, „Pojazdy”, które uczą oczekiwania, wydłużają reakcję skupienia, - „Bańki mydlane”, „Leniwe ósemki”, „Koraliki”, które mają na celu wzmacnianie linii środka w myśleniu oraz koordynować pracę obu półkul mózgowych, co wpływa na koncentrację uwagi, - „Termometr złości, „Co można zrobić zamiast”, „Maszyna z emocjami”, „Komiks społeczny”, które pomagają w rozpoznawaniu i interpretacji emocji oraz uczą, jak je regulować, - „Jak można zapytać”, „Moje emocje”, które uczą myślenia społecznego, rozumienia innych, empatyzowania, - „Walizka”, „Ukryte dźwięki”, „Kanapka” do doskonalenia pamięci wzrokowej, słuchowej, skojarzeniowej oraz technik uczenia się. Długopis 3D wraz z kartami pracy „Gra w muchę” i „Bezludna wyspa”, które są częścią pakietu „Eduterapeutica ADHD”. Klocki typu tangram. Słomki konstrukcyjne. Piłka do aktywnego siedzenia. |
|
| Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych |
- w trybie indywidualnym – recytacja wiersza - krótkie formy sprawdzania wiedzy, np. 10-minutowe kartkówki – Jasiu powinien widzieć upływający czas - w ramach dłuższych form sprawdzania wiedzy mniejsza o 10% liczba przykładów oraz zadań |
|
