Obraz anatomiczno-funkcjonalny dziecka z dotylną wadą zgryzu a artykulacja głosek szczelinowych

Zaburzenia w tym obszarze prowadzą do trudności w artykulacji, zwłaszcza głosek wymagających precyzyjnego kształtowania toru powietrza i ścisłej współpracy wielu struktur – czyli głosek szczelinowych. Dotylna wada zgryzu, określana jako tyłozgryz bądź retrognacja, jest jedną z najczęściej diagnozowanych wad w uzębieniu dziecięcym. Polega ona na cofnięciu żuchwy względem szczęki, co zaburza relacje zwarciowe i funkcjonalne jamy ustnej. W konsekwencji dziecko napotyka liczne trudności zarówno w codziennym żuciu i oddychaniu, jak i w procesie artykulacyjnym. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie obrazu anatomiczno-funkcjonalnego dziecka z dotylną wadą zgryzu oraz analiza wpływu tej nieprawidłowości na artykulację głosek szczelinowych. W artykule zwrócono uwagę na konieczność interdyscyplinarnego podejścia, łączącego terapię ortodontyczną i logopedyczną.

Obraz anatomiczny dziecka z dotylną wadą zgryzu

Dotylna wada zgryzu charakteryzuje się cofnięciem żuchwy względem szczęki. W obrazie klinicznym obserwuje się wyraźne zachodzenie górnych siekaczy na dolne, co zmniejsza przestrzeń artykulacyjną i zmienia biomechanikę narządów mowy.

Najważniejsze cechy anatomiczne

• Pozycja żuchwy: cofnięcie ogranicza swobodę ruchu języka i jego możliwości pionizacji oraz protruzyjnego wysuwania.
• Relacje zębowe: górne siekacze silnie dominują, dolne pozostają cofnięte, co utrudnia tworzenie wąskiej szczeliny powietrznej w rejonie przedniozębowym.
• Wargi: często obserwuje się skrócenie górnej wargi i osłabienie kompetencji zwarciowej, co prowadzi do kompensacyjnego napinania mięśnia okrężnego ust.
• Podniebienie: u wielu dzieci współwystępuje gotyckie wysklepienie, które ogranicza przestrzeń jamy ustnej i zmienia rezonans głosek.
• Policzki: tendencja do nadmiernej aktywizacji mięśni policzkowych w celu utrzymania odpowiedniego toru powietrza.
   

Aspekt anatomiczno-funkcjonalny

Uwarunkowania kostne i mięśniowe

U dziecka z dotylną wadą zgryzu obserwuje się cofnięcie żuchwy, skrócenie jej trzonu oraz nieprawidłową relację stawu skroniowo-żuchwowego (SSŻ). W wyniku tego język przybiera niższą i bardziej tylną pozycję spoczynkową, co ogranicza jego udział w precyzyjnej artykulacji głosek wymagających zwężenia toru powietrza w przedniej części jamy ustnej. Mięśnie żucia (m. masseter, m. temporalis) często wykazują obniżone napięcie, a mięsień bródkowy kompensacyjnie nadaktywność. Współwystępuje hipotonia w obrębie warg, co skutkuje trudnością w domknięciu ust i osłabionym ciśnieniem artykulacyjnym.