Czytanie uczestniczące jako sposób rozwijania kompetencji komunikacyjnych użytkowników AAC

Osoba ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi a nauka czytania i pisania

Zanim szczegółowo zastanowimy się nad tym czym jest czytanie uczestniczące, jego celami czy też wykorzystywanymi strategiami, warto zastanowić się najpierw jaką rolę odgrywa ta aktywność w szeroko rozumianym procesie nauki czytania i pisania osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi (CCN). Jak wielokrotnie podkreślałyśmy w naszych artykułach, punktem wyjścia w pracy z osobami z CCN staje się zakładanie kompetencji, czyli założenie, że osoby te uczą się tego, czego są uczone, oraz że doświadczane przez nich trudności nie wynikają z braku możliwości, czy też stopnia niepełnosprawności, a z niewłaściwych metod nauczania lub naszego braku zrozumienia dla ich sposobu odbierania, przetwarzania i przekazywania informacji (Jorgensen, 2005; Erickson, Koppenhaver, 2019). 

W tę myśl wpisuje się także „Literacy Bill of rights” – międzynarodowy dokument jednoznacznie stwierdzający, że dostęp do nauki czytania i pisania to podstawowe prawo, jakie przysługuje każdej osobie niezależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności (Yoder, Erickson, Koppenhaver, 1997). Nie jest to tylko i wyłącznie piękna idea, ale autentycznie zadanie i wyzwanie. Jak pokazują badania „właściwe formy nauczania i wykorzystanie technologii wspomagającej (AT) umożliwiają coraz większej grupie osób z etykietą »opóźnienia intelektualnego« opanowanie umiejętności czytania i pisania oraz zaprezentowanie poziomu inteligencji znacznie przewyższającego oczekiwania” (Biklen Cardinal, 1997; Broderick, Casa-Hendrickson, 2001; Erickson, Koppenhaver, Yoder, 2002; Erickson, Koppenhaver, Yoder, Nance, 1997; Koppenhaver i in., 2001; Ryndak, Morrison, Sommerstein, 1999). 

Rozwijając tę myśl, Erickson i Koppenhaver w swojej książce „Comprehensive Literacy for All. Teaching Students with Sagnificant Disabliities to Read and Write” podkreślają, że każdy może być uczony czytania i pisania (2019). Autorzy podkreślają jednocześnie, że choć nie mają recepty i złotego środka jak nauczyć wszystkie osoby z niepełnosprawnościami czytania i pisania na poziomie ich rówieśników, nie są jednak w stanie wyznaczyć żadnych kryteriów, kto opanuje te umiejętności, a kto nie. 

Jednocześnie zwracają uwagę, że nie wolno ignorować faktu istnienia niepełnosprawności oraz trudności i ograniczeń jakie ona za sobą niesie, wpływając na proces nauki czytania i pisania. Rolą otoczenia, w szczególności specjalistów, jest jednak takie organizowanie całego procesu, aby minimalizować...