Dorośli z autyzmem w nowej placówce dziennej. Jak wspierać dorosłe osoby z ASD w sytuacji zmiany środowiska

Tekst niniejszy napisany został z perspektywy terapeuty „Farmy Życia” – specjalistycznego ośrodka dla dorosłych z autyzmem (dom pomocy i dzienne centrum aktywności), gdzie od 2005 r. realizowane są w sposób ciągły różnorakie zajęcia terapeutyczne, rehabilitacyjne, aktywizujące zawodowo itd. Pisany jest też z perspektywy specjalisty starającego się rozumieć specyfikę funkcjonowania i nietypowe potrzeby osób autystycznych, ale też szkoleniowca, który miał okazję przyjrzeć się realiom wielu „zwykłych” placówek dziennych dla dorosłych i pracować z terapeutami z tych miejsc. Wskazówki adresowane są głownie do terapeutów/instruktorów i kadry środowiskowych domów samopomocy (ŚDS), warsztatów terapii zajęciowej (WTZ) i innych dziennych ośrodków, którzy nie mieli wcześniej okazji pracować z osobami w spektrum autyzmu (ASD, autism spectrum disorder) i niepełnosprawnością intelektualną (NI), a stoją wobec perspektywy przyjęcia takiej osoby. 

Dostępność placówek dla osób z ASD 

Z informacji pozyskanych z Centrum Autyzmu i Całościowych Zaburzeń Rozwojowych, największej krakowskiej placówki dla dzieci z autyzmem (202 uczniów), wynika że ok. 1/5 absolwentów przebywa po zakończonym okresie edukacji w domach rodzinnych. A mówimy tu o dużym mieście z wieloma opcjami. W małych miejscowościach lub na terenach wiejskich, gdzie w promieniu 30 kilometrów działa jeden ŚDS lub WTZ lub w całym powiecie nie ma ich w ogóle, sprawy dostępu do usług wsparcia dziennego wyglądają znacznie gorzej. 
Osoby z autyzmem bardzo często po zakończeniu edukacji i później nie znajdują miejsca w placówkach dziennych lub takie miejsca szybko tracą. Pozostają w domach rodzinnych pod opieką starzejących się niekiedy schorowanych i „wypalonych” rodziców lub opiekunów. Wielki trud włożony na etapie edukacji ulega zaprzepaszczeniu, następuje regres, nasilają się zachowania trudne, często konieczne bywa leczenie psychiatryczne itd.
Podobna sytuacja ma miejsce w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej, prowadzonej w ramach warsztatów terapii zajęciowej i w zakładach aktywności zawodowej (ZAZ). Jak wynika z niedawno opublikowanego raportu NIK pt. „Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania”1, jest ona tylko formalnie dostępna. Według tych danych jedynie ok. 19% ZAZ i 22% WTZ udzielało wsparcia osobom z autyzmem, a były to w większości specjalistyczne placówki i obejmowały zaledwie 2% wszystkich pracowników/uczestników. 
Etap przyjmowania osoby z zaburzeniami w spektrum autyzmu do placówki jest często momentem krytycznym, pierwsze godziny lub dni w nowym miejscu decydują nieraz o sukcesie całego przedsięwzięcia. Jest to też nierzadko, niestety, okres prób i błędów – wprowadzamy osobę z au...