Komunikacja wielomodalna

Często w gronach terapeutów padają takie słowa: „będziemy budować system komunikacji”, bo on/ona „potrzebuje własnego sposobu na porozumiewanie się z otoczeniem”. Słyszymy propozycje, co sprawdzi się najlepiej w danym przypadku, wybieramy jedną opcję i rozpisujemy „strategie” dojścia do celu. Od początku jednak warto zwrócić uwagę na to, że komunikacja każdego z nas, także osoby mówiącej, wspomagana jest różnymi modalnościami. Sens komunikatu może zostać zmieniony intonacją („To twój najlepszy przyjaciel” może być stwierdzeniem, pytaniem, może być ironicznym komentarzem), mimiką czy gestykulacją. Będą sytuacje, kiedy bardziej efektywne będzie pokazanie na coś lub pomachanie drugiej osobie zamiast użycia słów. To właśnie jest clou wielomodalności – szukanie najbardziej efektywnych rozwiązań w danej sytuacji.
Myśląc o systemie AAC, który od początku jest zaplanowany jako wielomodalny, odnosimy się do założenia, że komunikacja będzie się opierać na różnych sposobach, kanałach czy strategiach komunikacyjnych. Co zatem powinno stać się elementem indywidualnego systemu komunikacji? Jakie mamy możliwości wyboru?

Wielomodalny system AAC

Komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC) definiowana jest jako spektrum podejść, działań, technik i narzędzi, mających na celu wsparcie aktualnych możliwości komunikacyjnych bądź minimalizowanie doświadczanych przez osobę trudności w zakresie mowy i/lub rozumienia języka – zarówno mówionego, jak i pisanego (ASHA, b.d.). Już w tym szerokim ujęciu AAC dostrzec można odwołanie do wielu modalności czy też form AAC. Użytkownik AAC, w zależności od swoich aktualnych potrzeb, tego, co chce przekazać, oraz kontekstu komunikacji, a także kompetencji czy też możliwości partnera komunikacyjnego, będzie korzystał z różnych sposobów komunikowania się. 
Dobrze dobrane składowe systemu AAC powinny pozwalać na jego adaptowanie (np. pod względem słownictwa, precyzji tworzenia komunikatu, zmieniających się w biegu życia potrzeb użytkownika) oraz mają wspierać osobę w wyrażaniu jej myśli, pragnień, potrzeb, uczuć (ASHA, b.d.). Dopiero wtedy możemy mówić o rozbudowanym systemie komunikacyjnym (robust AAC system).
Tradycyjny podział form AAC zwykle dzieli komunikację na dwa duże działy: wspomaganą (aided AAC) oraz niewspomaganą (unaided AAC) (Tetzchner, Martinsen, 2002; ASHA, b.d.). Poprzez komunikację niewspomaganą rozumie się te formy porozumiewania, które nie wymagają użycia dodatkowych, zewnętrznych urządzeń lub narzędzi. Mimo to mogą wymagać one od osoby ze złożonymi potrzebami i jej partnerów komunikacyjnych specjalnych kompetencji np. w zakresie nadawania znaczenia zachowaniom lub znajomości strategii ska...