Niekonwencjonalne techniki plastyczne wspomagające proces terapeutyczny - praktyczny przewodnik

Terapia za pomocą sztuk plastycznych i jej terapeutyczne funkcje

Plastykoterapia jest terapią wykorzystującą m.in. techniki plastyczne, takie jak malarstwo, rzeźba, rysunek, collage, grafika i kolory do celów leczniczych, rozwojowych, terapeutycznych, relaksacyjnych. Właściwości procesu tworzenia w plastykoterapii rozpatruje się w dwóch ujęciach. W pierwszym mogą mieć one charakter uzdrawiający i wychowawczy. W drugim nacisk kładziony jest na właściwości terapeutyczne, diagnostyczne, komunikacyjne i wychowawcze wytworu będącego efektem procesu tworzenia. Od pacjentów, uczestników czy podopiecznych nie wymaga się ani specjalnych umiejętności, ani talentu artystycznego. Najważniejszy jest tutaj sam proces tworzenia i ekspresja emocji. Narzędzia plastyczne służą zatem do wypowiadania za ich pomocą własnych skojarzeń, interpretacji czy tego, co odczuwamy. Można pracować metodą indywidualną lub grupową. W doborze technik pacjent/podopieczny powinien być zawsze traktowany podmiotowo/indywidualnie. Pamiętajmy o tym, że niezwykle ważne jest, aby nasz uczestnik miał nie tylko możliwość, ale i chęć pracować daną metodą arteterapeutyczną. Niezbędne jest tutaj, jak zresztą w każdej metodzie terapeutycznej, określenie celów, które chcemy/zamierzamy osiągnąć. Plastyka jest najczęstszą formą wykorzystywaną w arteterapii. Wspomaga proces terapeutyczny, osobisty, pomaga w odkrywaniu siebie oraz rozwija zainteresowania i predyspozycje. Najważniejszą jej funkcją jest możliwość formułowania wypowiedzi w niewerbalny sposób. Często dzieło artystyczne staje się pretekstem do rozmów i dyskusji wokół tematu. Plastykoterapia ma również zastosowanie pomocnicze przy psychoterapii. Wykorzystuje się w niej takie elementy, jak: linie, kolory, plamy, perspektywa, światło (światłocień), modelunek, kompozycja, plany, np. pierwszy plan czy drugi, tło, faktura, kształt brył, proporcje, czy relacje przestrzenne lub tzw. złoty podział, który wprowadza harmonię w dzieło plastyczne.

Metody i techniki mające zastosowanie w plastykoterapii

Plastykoterapia ma własne sposoby oraz techniki terapeutyczne i jest ona stosowana jako pomocnicza metoda leczenia w formie indywidualnej lub grupowej. Wśród tych metod wyróżniamy:

• metodę projekcyjną, która dostarcza uczestnikowi wiedzy o nim samym, ułatwia komunikację z otoczeniem i z sobą samym;
• metodę wglądową, zwiększającą dostęp do ważnych dla uczestnika trudnych, traumatycznych treści;
• metodę diagnostyczną sytuacji społecznej, np. u dzieci;
• metodę diagnostyczną udział w procesie twórczym, katharsis;
• metodę treningową komunikacji, uświadomienia związku treści i formy wypowiedzi;
• metodę psychoterapii;
• metodę treningową uzyskania kontroli nad prezentowaną treścią;
• metodę „zanurzania się” w traumatyczną treść, swoistego „odczulania” od doznanych przeżyć (Chmielnicka-Plaskota, Łoza, Zielińska, 2014, s. 150–151).

Cele i obszary zastosowań metod i technik plastykoterapi