Rola terapeuty zajęciowego w zachowaniu sprawności biopsychospołecznej osób starszych

Fakty o procesie starzenia

Starzenie się jest dynamicznym, nieodwracalnym i naturalnym procesem fizjologicznym człowieka. Rozpoczyna się w wieku średnim i pogłębia się wraz z upływem lat. Starzenie się jest uwarunkowane biologicznie. Wpływ na nie mają procesy fizjologiczne, genetyczne, psychologiczne i społeczne. Pojawiają się zmiany dotyczące fizyczności, sprawności poznawczej oraz relacji ze środowiskiem. Warto zaznaczyć, że człowiek nie może kontrolować przemian fizjologicznych i anatomicznych. Ma jednak realny wpływ na swoją sprawność fizyczną, poznawczą oraz społeczną. Główną rolą terapeuty zajęciowego jest wspieranie osoby starszej w dążeniu do tej aktywności oraz spełnianiu się w niej, przy jednoczesnym zachowaniu balansu między potrzebami, możliwościami i ograniczeniami.
Proces starzenia się ma charakter indywidualny. Zależy m.in. od cech psychicznych, biologicznych oraz biografii. Tempo postępowania zmian oraz ich nasilenie są różne w zależności od człowieka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przyjęła, że progiem starzenia się jest osiągnięcie 60.–65. roku życia. Powszechnie jednak wiadomo, że osoby starsze nie są jednolitą grupą. Różnią się od siebie stanem zdrowia, poziomem aktywności i sprawności oraz sytuacją życiową. Przez te różnice konieczne było podzielenie starzenia się na podokresy:

• starzenie się wczesne – wiek podeszły: 60.–74. rok życia;
• starzenie się późne – wiek starczy: 75.–89. rok życia;
• długowieczność – wiek sędziwy: 90 lat i więcej.
   

Starzenie się, które przejawia się brakiem powikłań chorobowych, nazwane zostało starzeniem pomyślnym. Najczęściej jednak w trakcie trwania procesu starzenia pojawiają się choroby i ich powikłania. Wtedy określa się je jako starzenie patologiczne. Warto jednak pamiętać, że nawet pomyślne starzenie z biegiem czasu powoduje trudności związane z samoobsługą, samodzielnością i sprawnością.

Fizjologiczne starzenie się

Cechą charakterystyczną starzenia się są zmiany związane z wyglądem fizycznym, takie jak: pojawienie się zmarszczek, suchej, wiotkiej skóry, siwienie i wypadanie włosów. Można zauważyć zmiany w obrębie narządów zmysłu. Pogarsza się funkcjonowanie słuchu, wzroku, smaku i zapachu. Następują zmiany we wszystkich układach ciała: odpornościowym, sercowo-naczyniowym, rozrodczym, hormonalnym, mięśniowo-szkieletowym, nerwowym oraz pokarmowym. Modyfikacji podlega sposób poruszania się, który z wiekiem staje się mniej pewny. Zwiększa się również ryzyko upadku. Charakterystyczne jest zmniejszenie siły, wyt...