Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną w ujęciu pozytywnym[1]

Główne założenia tego modelu są następujące: a) akcentowanie znaczenia przyjemności i wolności seksualnej oraz różnorodności, ale niewykluczanie ryzyka i trudności; b) w nawiązaniu do założeń psychologii pozytywnej podkreślanie konieczności uwzględniania mocnych stron każdego człowieka oraz wyjątkowości jego seksualności; zwracanie uwagi na to, że każdy przy wykorzystaniu mocnych stron jest w stanie rozwiązywać problemy, doświadczać szczęścia i spełnienia, a w konsekwencji rozwijać swoją tożsamość seksualną i ekspresję; c) uwzględnianie wielości czynników kształtujących seksualność, w tym wewnętrznych oraz zewnętrznych; podkreślanie roli zarówno świadomych wyborów, jak i doświadczeń zdobywanych w toku życia (Williams i in., 2015a, b)."

Jaki obraz pozytywnych aspektów pokazują badania problematyki seksualności osób z NI?

Problematyka badań, które mieszczą się w pozytywnym modelu, obejmuje w największym zakresie zagadnienia związane z życiem partnerskim osób z NI w związkach heteroseksualnych, czyli takie jak: 

• nawiązywanie relacji: preferencje i wybór partnera, fazy tworzenia związku; 
• istota związków partnerskich: więzi emocjonalne, miłość; wspólna aktywność; wzajemne wsparcie i pomoc, autonomia partnera, szacunek, zaufanie, rola komunikacji; 
• znaczenie relacji partnerskich: potrzeba bycia w związku, dostrzeganie pozytywnego rozwoju osobistego, poczucie dumy, normalności; 
• miłość: rozumienie, pragnienie i doświadczanie miłości; znaczenie miłości dla jakości życia; miłość jako źródło siły; 
• przyjemność i satysfakcja: pragnienie przyjemności, doznania fizyczne jako ważny element związków; 
• tożsamość seksualna i seksualna autonomia: bycie istotą seksualną, pragnienie autonomii, poszukiwanie sposobów realizacji swojej seksualności w sytuacji ograniczeń środowiskowych; świadomość swojego potencjału w sferze seksualnej; 
• integracja emocjonalno-seksualna: pragnienie relacji emocjonalnej połączone z przyjemnością fizyczną; miłość niezbędna do podejmowania współżycia;
• marzenia, plany i wyobrażenia: posiadanie bliskiej osoby, małżeństwo i rodzicielstwo, małżeństwo jako podstawa szczęśliwej przyszłości;
• czynniki kontekstowe: negatywna i pozytywna rola środowiska (rodziny i specjalistów); niekorzystne warunki życia, bariery transportowe i materialne, niski poziom edukacji seksualnej; radzenie sobie z ograniczeniami.

Relacje oparte na miłości, przyjaźni, autonomii, odpowiedzialność za siebie i partnera oraz udzielanie mu wsparcia i pomocy sprzyjają rozwojowi osobistemu osób z NI i wzmacniają u nich poczucie normalności. Związki partnerskie są źródłem zaspokojenia potrzeb psychospołecznych i fizycznych, w tym miłości i seksualnej przyjemności, jednak fizyczne doznania nie stanowią w nich elementu najważniejszego. Miłość jest ważna, podobnie jak posiadanie bliskiej osoby, z którą można dzielić aktywność, zainteresowania, wsparcie i od której można otrzymać pomoc i opiekę. Seksualna aktywność staje się źródłem przyjemności, jednak nie ogranicza się do stosunków seksualnych, obejmuje spektrum zachowań, jak całowanie, petting czy necking. W wyborze partnera osoby z NI kierują się wieloma względami, w tym cechami jego osobowości czy wyglądem zewnętrznym. Decydujące...