Kontrakt behawioralny i system żetonowy – wsparcie w pracy nauczyciela z zachowaniami zakłócającymi

Bywają dzieci, które zarówno w domu, jak i w grupie przedszkolnej przejawiają skłonność do stwarzania trudności swoim opiekunom i wychowawcom. Jest to zjawisko, które coraz częściej staje się przedmiotem zainteresowania klinicystów i badaczy. Trudności w zachowaniu dzieci w grupie przedszkolnej obejmują m.in. bicie innych dzieci, np. popychanie, gryzienie, drapanie, szczypanie, ściskanie, podkładanie nogi, wywoływanie konfliktów z innymi, niszczenie przedmiotów, bicie osób dorosłych i zwierząt, konstruowanie prowokacyjnych wypowiedzi, przezywanie, używanie brzydkich słów, wyśmiewanie innych, brak reakcji na polecenia nauczyciela, chroniczną skłonność do przekraczania obowiązujących granic i zasad zachowania w grupie. Z kolei aż 72% nauczycieli mówi, że czuje się niewystarczająco przygotowana, aby poradzić sobie z trudnymi zachowaniami, a przecież są pierwszymi osobami w życiu dziecka mającymi możliwość długotrwałej obserwacji jego zdolności adaptacyjnych oraz budowania pierwszych niezależnych od wpływu czy kontroli rodziców relacji z rówieśnikami. Badania pokazują, iż nawet mniej istotne kliniczne objawy mogą się utrwalać lub nasilać w późniejszym okresie życia. Stanowią one też ryzyko pojawienia się problemów emocjonalnych, szkolnych, interpersonalnych w przyszłości (Pilecki 2012). W związku z tym okres przedszkolny wydaje się być dobrym momentem na podjęcie działań zapobiegających wystąpieniu nieprawidłowości w rozwoju emocjonalno-społecznym w kolejnych okresach życia.
Jedną z pierwszych metod, jakie wprowadzamy pracując na zachowaniami trudnymi, jest chwalenie. Jest to technika, która powinna być stosowana przez nauczycieli kilka razy dziennie. Należy wzmacniać drobne pozytywne zmiany lub fragmenty wykonanej pracy, np. dziecko stanęło spokojnie, trzymając za rękę nauczycielkę idąc do sali, choć wyrywa się jeszcze idąc na plac zabaw: „Trzymałeś mnie za rękę, idąc do sali, super”. Dostrzeganie pozytywów w zachowaniach dzieci wymaga od nauczycieli wiele energii, uwagi oraz zmiany własnego sposobu myślenia i funkcjonowania.
Kolejnymi sposobami na zwiększenie liczby pożądanych zacho...