Milcząca ofiara to idealna ofiara

Komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC) musi więc być postrzegana jako kluczowy element prewencji przemocy i nadużyć oraz kluczowy czynnik umożliwiający reagowanie i zapewnienie odpowiednich form wsparcia prawnego i psychologicznego (Farrar, 1996; Bryen i in., 2003; White i in., 2015).

Przekonania o osobach z niepełnosprawnością a statystyki dotyczące przemocy

W społeczeństwie w dalszym ciągu pokutują przekonania dotyczące osób z niepełnosprawnością, które w znaczący sposób będą utrudniały zidentyfikowanie i adekwatną reakcję na sytuacje przemocy i nadużyć. Pieńkowska i Fornalik (2018) wskazują najczęstsze przekonania pokutujące w świadomości społecznej:

• „osoby niepełnosprawne intelektualnie budzą głównie litość, zatem któż mógłby chcieć zrobić im krzywdę?”; 
• „osoby niepełnosprawne są niemal zawsze pod opieką bliskich, zatem sprawca nie ma do nich dostępu”;
• „ograniczone możliwości intelektualne sprawiają, że konsekwencje doświadczenia przemocy przez te osoby nie są tak traumatyczne jak w przypadku osób pełnosprawnych”;
• „osoby niepełnosprawne intelektualnie czy z autyzmem nie mogą być wiarygodnymi świadkami, ponieważ zwykle konfabulują”.
   

Niestety z analizy badań wyłania się zupełnie inny obraz. Osoby z zaburzeniami rozwojowymi znacznie częściej doświadczają przemocy fizycznej, psychicznej czy też są świadkami przemocy domowej. Wyniki badań Dewey i Horsley (2022) pokazują, że 92% badanych doświadczyło przemocy przynajmniej raz w okresie dzieciństwa, a 58% badanych doświadczyło jej przynajmniej cztery razy. Przemocy fizycznej doświadcza 81,8%, niespodziewanej śmierci kogoś bliskiego – 66,7%, sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub poważnego urazu – 60,6%. Przemocy i znęcania się w szkole doświadcza 44–77% dzieci z ASD (Van Rockel i in., 2010), a 67% rodziców dzieci z ASD zgłasza przypadki przemocy fizycznej, werbalnej, emocjonalnej i znęcania się, w tym „cyber-bullingu” (Cappadocia i in., 2012). Ponadto wykazano, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną doświadczają w życiu większej liczby zdarzeń traumatycznych. Dlatego, w populacji tej stwierdza się większe ryzyko rozwoju zaburzeń psychiatrycznych, emocjonalnych prowadzących do chorób psychicznych o znacznie cięższym przebiegu niż u osób bez niepełnosprawności intelektualnej (Hatton, Emerson, 2004; Copeland i in., 2007). 

Specyficzne czynniki ryzyka 

Socjalizacja osób z niepełnosprawnością intelektualną często jest skupiona na kształtowaniu u nich posłuszeństwa i zależności wobec powszechnie uznanych autorytetów kosztem podmiotowości i niezależności. Niejednokrotnie prowadzi do sytuacji, w której pozostając w zależności od sprawcy, osoby z niepełnosprawnością niejako „przyzwalają” na zachowania przemocowe ze strony innych i nie ujawniają własnego cierpienia (Bornman, 2015; Collier i in., 2006).
Inną tego konsekwencją jest wzrost podatności na sugestie podczas przesłuchania i skupianie się na odczytaniu oczekiwań jego uczestników lub innych osób znaczących, zamiast na przekazywaniu rzeczywistych informacji o zdarzeniu. 
Do specyficznych czynników ryzyka zalicza się także ograniczone możliwości rozpoznawania i unikania potencjalnego zagrożenia (Focht-New i in., 2008), zaburzenia poznawcze i trudności adaptacyjne (DiGangi i in., 2013) oraz trudności poznawcze w przetworzeniu traum...