Seksualność małych dzieci

Pracując w przedszkolu czy w innej placówce lub też będąc rodzicami małych dzieci, możemy stać się niekiedy świadkami ich zachowań, które mają seksualny charakter. Jest to nieuniknione, ponieważ to właśnie w wieku przedszkolnym dziecko eksploruje świat, siebie, relacje z innymi i dokonuje kilku nowych odkryć:

• odkrycie pierwsze: moje ciało jest źródłem nowych doznań. Dziecko odkrywa, iż dotykanie niektórych części ciała niesie za sobą inne, nieznane dotychczas doznania, dające przyjemność i odprężenie;
• odkrycie drugie: ty jesteś inny/inna niż ja. Kontakt z innymi dziećmi w wieku przedszkolnym pozwala odkryć różnice w wyglądzie ciała dziewczynki i chłopca;
• odkrycie trzecie: my, to nie to samo co dwie oddzielne osoby. Znając siebie i swoje ciało, znając też rówieśnika odmiennej płci dziecko zaczyna odkrywać łączącą ich relację, co z kolei prowadzi do podejmowania wspólnej aktywności, której najczęstszą formą są zabawy określane jako „erotyczne” lub „pseudoseksualne”1.

Dzięki powyższym odkryciom dziecko ma możliwość doświadczania siebie jako istoty seksualnej. A co na to dorośli? Zwykle budzi to w nich całą plejadę trudnych do poskromienia uczuć: od lęku, przez złość, poczucie wstydu, aż nawet po rozpacz i poczucie bezradności. Te uczucia z kolei popychają ich do podejmowania różnych działań, nie zawsze jednak skutecznych i nie zawsze właściwych. 
W związku z tym poniżej prezentuję kilka praktycznych porad dotyczących reagowania na wybrane przejawy seksualności dzieci. Świadomie nie dokonywałam rozróżnienia między dziećmi sprawnymi, neurotypowymi oraz dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną czy spektrum autyzmu. Opisane propozycje oddziaływań mogą bowiem odnosić się do wszystkich grup dzieci.
 
W literaturze wymienia się cztery kategorie przejawów seksualności prezentowanych przez małe dzieci:

• zachowania masturbacyjne,
• orientacyjne (ich celem jest zdobycie informacji na temat różnic anatomicznych w budowie dziewczynek i chłopców, kobiet i mężczyzn oraz funkcji, jakie spełniają rzeczone różnice),
• interakcyjne (zabawy z innymi dziećmi),
• twórcze (rysunki, ulepianki o treściach seksualnych)2. 

Ze względu na ograniczone ramy niniejszego artykułu, nie jest możliwe opisanie niniejszych zagadnień w szerszym kontekście. Odsyłam czytających do literatury na ten temat.

1. Masturbacja wczesnodziecięca

Jednym z najczęściej obserwowanych przejawów dziecięcej seksualności jest masturbacja. Polega ona zazwyczaj na dotykaniu, drażnieniu narządów płciowych (u dziewcząt łechtaczki lub warg sromowych, zaś u chłopców – penisa) w celu uzyskania przyjemności. Podczas tych czynności można zaobserwować wyraźne pobudzenie emocjonalne, czerwienienie lub blednięcie, pocenie itp., po czym następuje kulminacja (choć u dziecka trudno nazwać ją orgazmem) prowadząca do zaprzestania masturbacji.

Czy wszystkie dzieci się masturbują?
Oczywiście nie wszystkie, ale duża część dorosłych pamięta ze swego dzieciństwa takie zachowania i przyjemne doznania im towarzyszące. Nasilenie zachowań autoerotycznych przypada zazwyczaj na okres przedszkolny, choć można je też zauważyć u kilkumiesięcznych dzieci. W drugiej połowie pierwszego roku życia część dzieci eksploruje swoje genitalia tak, jak wcześniej poznawało swoje dłonie, stopy czy palce3.
Dzieci stymulują swoje genitalia w różny sposób. Niektóre zaciskają okolice krocza na poduszce, klinie w wózku czy maskotce. Inne pocierają lub uciskają genitalia dłońmi przez ubranie lub pieluchę. Jeszcze inne pocierają ciałem o materac, dywan czy fotel.

Dlaczego małe dziecko się masturbuje?
Powody mogą być różne. Przede wszystkim jednak dlatego, że stymulacja bardzo wrażliwych na dotyk części ciała daje dziecku przyjemne doznania...