Stymulacja funkcji poznawczych u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

U osób z niepełnosprawnością intelektualną przebieg procesów poznawczych jest na niższym poziomie niż u osób rozwijających się normatywnie. Często poziom ten jest proporcjonalnie niższy w stosunku do poziomu rozwoju intelektualnego, a co za tym idzie do stopnia niepełnosprawności intelektualnej. Deficyty mogą pojawiać się jednak w różnych obszarach i mieć inne nasilenie, ponieważ wynikają z różnych zmian strukturalnych i funkcjonalnych, np. u osób z zespołami genetycznymi. Ich poziom oraz specyficzne deficyty rzutują bezpośrednio na możliwości i trudności edukacyjne, społeczne i funkcjonalne ucznia. Szczególnie ważna w pracy pedagoga specjalnego czy terapeuty pracującego z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną jest wiedza na temat kluczowych funkcji poznawczych i umiejętność odpowiedniego dobierania stymulacji poznawczej. 

Percepcja

Jednym z pierwszych procesów, jaki zachodzi w mózgu człowieka, a który pozwala na eksplorację otaczającego go świata, jest percepcja. Pozwala ona na odbieranie i przetwarzanie bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych, smakowych czy węchowych, a co za tym idzie rozpoznawanie elementów, które napotykamy. Każdy z rodzajów informacji przetwarzany jest w innym obszarze mózgu. Jednak w celu wzrostu szybkości przetwarzania informacji mózg prowadzi kilka operacji jednocześnie. Dzięki temu możemy badać przedmioty wielozmysłowo. 

Spostrzeganie, a więc rozpoznawanie obiektu, wymaga nie tylko prawidłowego odbioru bodźców, ale również przetworzenia tych informacji w odniesieniu do wcześniej zdobytej wiedzy i informacji zawartych w pamięci. Dziecko tworzy system znaczeń przez zdobywanie doświadczeń i ich rejestrowanie w pamięci. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną może dojść do trudności w zakresie przetwarzania sensoryczno-motorycznego, a więc w zakresie odbierania bodźców oraz rozpoznawania ich. Przyjmuje się, że trudności te mają różne nasilenie w zależności od stopnia niepełnosprawności. 

Do zbudowania wieloaspektowej reprezentacji danego przedmiotu w umyśle dziecka musimy nie tylko dostarczyć mu wrażeń wzrokowych i słuchowych, ale również dotykowych, smakowych i węchowych. 

Percepcja wzrokowa

W zależności od stopnia niepełnosprawności należy przygotowywać uczniom odpowiedni materiał obrazkowy. Na początkowym etapie może to być materiał kolorowy. Ma to swoje uzasadnienie metodyczne, ponieważ kolor jest jednym z najwcześniej przetwarzanych bodźców wzrokowych. W późniejszym etapie zamieniamy obrazki kolorowe na monochromatyczne.