Uczeń z niepełnosprawnością a zjawisko przemocy

Czytając literaturę na temat przemocy w szkole, często trafiamy na różne terminy, które czasami zamiast przybliżyć nam temat, wprowadzają zamieszanie. Źródła problemów są dwa: językowe oraz geograficzno-kulturowe. Aby uporządkować naszą wiedzę, warto zdefiniować główne terminy.

Agresja jest to umyślne, zamierzone zachowanie lub działanie, mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy lub szkody. W przypadku agresji możemy mieć do czynienia z pewną równowagą sił, zachowanie najczęściej jest incydentalne i wynika z zaistniałej sytuacji, która rozbudza w uczestnikach negatywne emocje, a impuls daje początek reakcji. Nie ma tutaj działania powtarzalnego i planowanego. Role jakie odegrają w konflikcie uczestnicy nie są do końca przewidywalne.

Przemoc to przebieg wydarzeń, przybierający formę procesu, trwa dość długo w czasie, charakteryzuje się pewną cyklicznością i powtarzalnością, a role uczestników są wyraźnie zaznaczone oraz opozycyjne, przy czym przewaga sił po jednej ze stron jest zdecydowanie większa. Działania strony stosującej przemoc 
są świadome i celowe. Proces ten zazwyczaj przybiera na sile i ma tendencję do eskalacji.

Aktorzy zdarzenia, czyli ofiara, sprawca, obserwatorzy

Ofiara pasywna
Najczęściej jest to dziecko z wysokim poziomem lęku, bierne, o słabych więzach rówieśniczych, niskiej samoocenie i słabym poczuciu bezpieczeństwa. Częściej doświadczają agresji dzieci młodsze, słabsze, dzieci, których rodzice mają niski status ekonomiczny lub/i którym jest brak wsparcia rodzicielskiego lub jest ono niewystarczające (zainteresowanie dzieckiem sprowadza się do sprawdzania stopni i frekwencji). Potencjalną ofiarą przemocy szybciej stanie się uczeń ze słabymi wynikami w nauce i niską frekwencją z powodu wagarów niż uczeń z dobrymi ocenami. Również dzieci mające problemy na lekcjach WF-u lub opuszczające te lekcje są częściej narażone na działania przemocowe niż pozostali. W tej grupie znajdą się również outsiderzy i dzieci wyróżniające się rasą, religią, poglądami, stylem życia, stanem zdrowia itd.

Ofiara prowokująca
Zazwyczaj jest to dziecko, które „samo się prosiło, żeby dostać”. Dzieci te są nadaktywne i niespokojne, zdarza się, że same zaczepiają agresorów, przeszkadzają innym lub drażnią ich swoim zachowaniem, nie mają kolegów, a ich sposoby dążenia do kontaktów społecznych są nieakceptowalne. Często wtrącają się do rozmów i nie zachowują odpowiedniego dystansu, mają różne dziwne przyzwyczajenia, a swoim zachowaniem irytują również dorosłych. Potrafią zdenerwować otoczenie, a dręczenie ich przez sprawcę odbierane jest przez większość jako słuszne wymierzenie kary. W tej grupie może znaleźć się część uczniów niepełnosprawnyc...