Uczeń z TYMI literami i cyframi - praktyczne wskazówki do pracy z trudnym uczniem w szkole

Jaka jest skala zjawiska problemów w zachowaniu podopiecznych? Badania własne

W literaturze przedmiotu trudno znaleźć jednoznaczne dane epidemiologiczne co do skali zjawiska problemów w zachowaniu w populacji uczniowskiej. Kołakowski (2005) szacuje, że zaburzenia zachowania (conduct disorder, CD) dotykają aż 14–46% dzieci. Biorąc pod uwagę mnogość deficytów mogących manifestować się u uczniów trudnościami w zachowaniu, zadecydowałam już w roku 2015 o potrzebie gromadzenia opinii nauczycieli i dyrektorów na temat rozpowszechnienia tego problemu w ich placówkach oraz sposobów uzyskiwania pomocy dla tej grupy. Badanie to miało i ma – gdyż jest kontynuowane w formie otwartej ankiety internetowej do dziś – jeden cel: zobaczyć problem oczyma tych, którzy obserwują go z bliska. W tabeli 1 przedstawiam najważniejsze informacje płynące z badania przeprowadzonego w roku 2015 (odpowiedzi udzieliło 267 respondentów) i najświeższego – z roku 2022 (w którym udział wzięło 100 respondentów). W obu badaniach ~35% respondentów to dyrektorzy szkół, a pozostali odpowiadający to nauczyciele i specjaliści.

Jedno z najważniejszych pytań w ankiecie brzmiało: „Czy w Pana(-i) placówce macie Państwo do czynienia z problemem tzw. «trudnych uczniów», tj. dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania, trudnościami w uczeniu, ADHD, ODD etc.?”. Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 98,9% respondentów w roku 2015 oraz 100% badanych w roku 2022! Wydaje się, że lepszej ilustracji dla skali rozpowszechniania się problemu „trudnych uczniów” nie można sobie wyobrazić. Tak! Ten problem dotyczy całej oświaty. 

By uzyskać jeszcze czytelniejszy obraz, w kolejnym pytaniu zapytałam: „Jaka jest skala tego problemu w Pana(-i) szkole?”. W tym przypadku badani mogli wybrać odpowiedź z listy lub dodać własną. W tabeli 1 zebrałam najczęstsze odpowiedzi.

Na bazie poniższych danych niewątpliwie stwierdzić można, że skala zjawiska jest naprawdę rozległa i co więcej – wykazuje tendencję rosnącą. 

W kontekście tego interesujące było dla mnie jeszcze zdanie badanych w zakresie „Jak ocenia Pan(i) skuteczność Waszej placówki w radzeniu sobie z problemami trudnych uczniów?”. W tym przypadku mieli oni wybrać wartość punktową od 1 do 10, przy czym 1 odpowiadało wartości „nie radzimy sobie zupełnie”, zaś 10 – „radzimy sobie doskonale”. Średnia odpowiedzi wyniosła – 5,38 w roku 2015 oraz 6,09 w roku 2022. Wynik ten może wskazywać na pewną poprawę umiejętności radzenia sobie z problemami „trudnych uczniów” w szkołach, co powinno napawać optymizmem. 

Wniosek ten zdają się nieco potwierdzać odpowiedzi na kolejne pytanie, którego celem było ustalenie źródeł wsparcia szkół w rozwiązywaniu problemów trudnych uczniów. Tu ponownie respondenci mieli do wyboru listę wielokrotnego wyboru odpowiedzi. Jedna z nich brzmiała „bywa, że jesteśmy bezradni wobec problemu” – wybrało ją 46,4% badanych w roku 2015 oraz 43% badanych w roku 2022. Dodatkowo kolejną odpowiedź „nie otrzymujemy znikąd pomocy” wybrało 20,2% badanych w roku 2015 oraz 17% w roku 2022. 

Nie jest moim celem szczegółowe analizowanie wszystkich wniosków płynących z omawianego badania ankietowego. Chciałam jednakże przedstawić powyższe wybrane dane, bo wydaje się, że doskonale ilustrują zjawisko, które chcę opisać w niniejszym artykule. Zjawisko, które możemy zawrzeć w jednym zdaniu: uczniowie z trudnościami w zachowaniu są jednym z głównych problemów współczesnej polskiej szkoły. 
 

Tab. 1. Zebrane odpowiedzi na pytanie: „Jaka jest skala tego problemu w Pana(-i) szkole?"