Zagubieni w neuroróżnorodności. Trudności w przetwarzaniu bodźców słuchowych czynnikiem transdiagnostycznym w zaburzeniach rozwojowych

Dzieci, które mają problemy z koncentracją, postrzegane są jako przeszkadzające lub jako niedojrzałe, u których występują trudności w czytaniu i pisaniu, problemy z dokonaniem syntezy i analizy głoskowej, które czasem nie są w stanie dodać do siebie dwóch sylab. Inne mają trudności ze zrozumieniem sensu określonych słów, zastępują je fantazyjnymi tworami. Niektóre nie mogą postrzegać jednocześnie więcej niż jednej, dwóch liter. Przejawiają słabości w pamięci wzrokowej lub słuchowej, mają problemy z zapamiętywaniem kolejności słów, wykonywaniem równoczesnych działań, problemy wzrokowo-ruchowe, w integracji, czy zaburzenia w kinestetycznym postrzeganiu (położenia i ruchu ciała oraz orientacji w przestrzeni). W ich badaniu tomograficznym można dostrzec symptomy wskazujące na zaburzenie funkcjonowania określonych regionów mózgu. Również badanie EEG może dostarczyć wskazówek pomocnych przy stwierdzeniu zaburzenia jego funkcjonowania (Fischer-Tietze, 2002). Trudnościom w uczeniu się towarzyszy często zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Mechanizm wiążący nie ogranicza się do tego, że dzieci z nadpobudliwością „źle się zachowują” w szkole i dlatego mniej korzystają z lekcji niż ich rówieśnicy. Rozpoznanie zespołu nadpobudliwości przysparza dużo trudności, które wynikają z różnorodnej natury zaburzenia i zmienności objawów (Pisula, Wolańczyk, 2005). Istotne jest to, że osoby z ADHD z reguły nie mają deficytu skupienia, lecz mają deficyt zdolności zatrzymania reakcji na rozpraszające bodźce (Kowalczyk, 2024). Dystraktory znacznie utrudniają im funkcjonowanie na lekcjach, wykładach. Wspólnym elementem tych zaburzeń są trudności w kontrolowaniu własnych czynności poznawczych i własnych działań. Czytanie, pisanie i liczenie wymagają wykonywania precyzyjnych czynności ułożonych w ściśle określone sekwencje, refleksji nad tym, co się robi, oraz dostrzegania i korygowania popełnianych błędów. Taka kontrola jest niemożliwa w przypadku dzieci, które mają deficyt uwagi i u których dodatkowo współwystępują zaburzenia lękowe – często z powodu przeżywanych niepowodzeń szkolnych i niemożności skoncentrowania uwagi na wykonywanym zadaniu. Może to nasilać trudności szkolne (Święcicka, 2005). Zaburzenia lękowe mogą również wpływać na inne obszary funkcjonowania – umiejętności społeczne czy procesy poznawcze (Lynch, 2021). Stanowią one niejednorodną grupę, a należą do nich: separacyjne zaburzenia lękowe, mutyzm selektywny, fobie specyficzne, społeczne zaburzenia lękowe, zaburzenia paniczne, agorafobia, uogólnione zaburzenia lękowe, inne specyficzne oraz niespecyficzne zaburzenia lękowe (Radziwiłłowicz, 2020; Ehrenreich-May i in., 2024). Lęk ma decydujący wpływ na zachowanie osób z neuroróżnorodnością w różnych obszarach ich funkcjonowania (Lew-Koralewicz, 2024). 
U wielu dzieci w wieku szkolnym – z prawidłowym, nieznacznie obniżonym, a nawet wysokim poziomem ogólnej inteligencji i bez wyraźnych objawów chorobowych – mogą wystąpić zaburzenia w zachowaniu lub trudności w uczeniu się o różnym stopniu nasilenia, spowodowane mikrozaburzeniami czynności mózgu (MBD, minimal brain dysfunction). Minimalne zaburzenia czynności mózgu stwierdza się u dzieci, które wykazują symptomy zaburzeń ze strony funkcjonowania OUN, tj. zaburzenia pamięci, myślenia, uwagi, percepcji wzrokowej i słuchowej, koordynacji ruchowej (Kornatowska, Łosiowski, 1985). Samo pojęcie mikrozaburzeń czynności mózgu jest złożone i niejednoznaczne, zawiera bowiem wiele zespołów chorobowych i ich zróżnicowanych objawów, pozwala jednak wyjaśniać różne niespecyficzne trudności szkolne, np. patogenezę dysleksji rozwojowej, opóźnionego rozwoju mowy, zaburzonego rozwoju psychospołecznego i fizycznego czy występowanie zachowań trudnych (Panasiuk, 2017, s. 52).
Spora grupa dzieci z neuroróżnorodnością często nie ma postawionej właściwej diagnozy i dostosowanej odpowiedniej terapii. Nie ma jednego uniwersalnego narzędzia, które pozwo...