Jak stworzyć indywidualny program na miarę?

Rozwój człowieka nie ma granic –granice wyznaczamy sobie sami.

R. Leaf, J. McEachin

Każdego roku w placówkach oświatowych, poradniach specjalistycznych czy innych miejscach świadczących pomoc osobom z problemami rozwojowymi wzrasta liczba osób z diagnozą z obszaru autystycznego spektrum zaburzeń. Na podstawie danych z systemu informacji oświatowej na dzień 31 września 2018 r. blisko 41 tysięcy uczniów w całej Polsce, na wszystkich etapach edukacyjnych miało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na autyzm lub zespół Aspergera. Jest to prawie jedna czwarta wszystkich uczniów wykazanych w SIO jako uczniowie niepełnosprawni (dane z systemu informacji oświatowej, zestawienie statystyczne). Zdecydowanie najwięcej dzieci znajdowało się w nauczaniu przedszkolnym (przedszkola, punkty przedszkolne i inne placówki wychowania przedszkolnego) oraz w szkole podstawowej. Dla każdego z tych uczniów nauczyciele zobowiązani są przygotować indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). Znaczna grupa dzieci z diagnozą ASD, nieobjętych opieką przedszkolną (czyli do 2,5. roku życia), korzysta ze specjalistycznego wsparcia w ramach zespołów wczesnego wspomagania rozwoju, poradni finansowanych w ramach kontraktów z NFZ czy terapii oferowanych przez fundacje i stowarzyszenia. Program edukacyjno-terapeutyczny dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego jest obowiązkowym dokumentem, wymaganym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej oraz zapisami ustawy o systemie oświaty. Każde dziecko objęte terapią powinno mieć przygotowany przez specjalistę z nim pracującego program/plan terapii. Przepisy regulują w pewnym zakresie założenia tworzenia takiego dokumentu, czy jednak zawsze IPET spełnia swoją funkcję?
Dziecko z ASD, niezależnie od wieku, od momentu otrzymania diagnozy nozologicznej ma możliwość otrzymania specjalistycznego wsparcia edukacyjnego i terapeutycznego na każdym etapie swojego rozwoju. Idea programu ma na celu zaplanowanie takich oddziaływań, które powinny wspomagać rozwój dziecka, usprawniać zaburzone funkcje, korygować deficyty, kształtować niezbędne umiejętności – zatem oddziaływać we wszystkich tych sferach, które są zaburzone. Z uwagi na dużą różnorodność funkcjonowania dziecka z ASD trudno jest podać jedną „receptę” na IPET dla wszystkich dzieci z ASD, zwłaszcza że – jak wskazuje nazwa – jest to plan indywidualny, czyli przygotowany dla konkretnego dziecka. Zgodnie z klasyfikacją DSM-5 zaburzenia ze spektrum autyzmu należą do niejednorodnej grupy zaburzeń neurorozwojowych. Stopień natężenia objawów może być mniej lub bardziej nasilony, a objawy dysfunkcji dotyczą sfery społeczno-komunikacyjnej oraz specyficznych zachowań w sferze motorycznej (Morrison 2016). Dodatkowym utrudnieniem jest nieharmonijność funkcjonowania dziecka, stopień sprawności intelektualnej znacząco wpływający na uczenie się pewnych treści, a także możliwości poznawcze, komunikacyjne czy społeczne. W przypadku współwystępującej niepełnosprawności intelektualnej dziecko będzie miało zatem dodatkowe ograniczenia, który to czynnik należy uwzględnić, organizując proces kszt...