Autor: Magdalena Charbicka

Planując proces terapeutyczny dziecka, warto uwzględnić czynniki, które będą mogły ten proces wspomagać i podtrzymywać. Należeć do nich będą m.in. szeroko pojmowane środowisko, jego organizacja, osoby w najbliższym otoczeniu dziecka oraz optymalnie zaplanowane aktywności i zabawy.

Z badań nad mózgiem wynika, że informacje o zabarwieniu emocjonalnym zostają łatwiej zapamiętane niż neutralne[1].

Ideą „porannego kręgu” było opracowanie polisensorycznej stymulacji dla dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Celem zajęć było utworzenie płaszczyzny do spotkania, komunikacji dziecka z terapeutą i innymi rówieśnikami w warunkach i klimacie sprzyjających budowaniu relacji, zaufania i poczucia bezpieczeństwa. Jest to swoisty rytuał, umożliwiający odbiór wrażeń z otoczenia za pomocą wszystkich dostępnych zmysłów. Oddziaływania terapeutyczne powinny bowiem wpływać zarówno na umysł dziecka, jak i na jego emocje oraz uczucia. Jak zaplanować przebieg zajęć, aby nie tylko stymulować zmysły, ale również dać możliwość komunikacji z inną osobą? 

Najczęściej pierwsze niepokojące sygnały, na które rodzic zwraca uwagę, to brak rozwoju mowy, brak reakcji na imię, ubogi afekt mimiczny. Takie niepokojące zachowania wyznaczają ścieżkę do podjęcia poszukiwań pomocy dla dziecka. Jakie jest postępowanie diagnostyczne i jakie są możliwe formy wsparcia dziecka, u którego występuje podejrzenie zaburzeń ASD?

Zaplanowanie procesu oddziaływań terapeutycznych wymaga wstępnej obserwacji i oceny funkcjonowania dziecka, uwzględnienia jego mocnych stron i obszarów deficytowych. W charakterystycznym, klasycznym obrazie autyzmu często im młodsze dziecko, krótko po diagnozie, tym trudniejszy początek terapii. Dzieje się tak dlatego, że małe dziecko z ASD charakteryzuje się najczęściej m.in. brakiem uważności na uczestnika interakcji, często nie zwraca uwagi na drugą osobę, nie podąża za kierunkiem patrzenia drugiej osoby oraz nie dzieli wspólnego pola uwagi. Z jakimi trudnościami można się spotkać na początku terapii i co może nam pomóc we wstępnej diagnozie?

W niniejszym artykule chciałabym zwrócić uwagę na nieprawidłowości rozwojowe u dzieci z zespołem Downa utrudniające nabywanie nowych umiejętności potrzebnych do pełnego i w miarę możliwości niezależnego funkcjonowania w codziennym życiu. Na konkretnym przykładzie zaprezentuję program terapeutyczny, który realizuję podczas zajęć indywidualnych z dziewczynką z zespołem Downa.

Charakterystyka poszczególnych sfer rozwojowych typowych dla dziecka z niepełnosprawnością intelektualną (NI) pozwala na określenie wstępnych wymagań w stosunku do dziecka w procesie terapeutycznym. Opracowując zakres działań, uwzględnić należy aspekt funkcjonalny uczonych umiejętności, ze szczególnym podkreśleniem mocnych stron i zainteresowań dziecka. Jak to zrobić?

Integracja „w szerokim znaczeniu wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno- i niepełnosprawnych, w którym są respektowane takie same prawa, liczą się takie same wartości, w których stwarza się obu grupom identyczne warunki do maksymalnego, wszechstronnego rozwoju”. W procesie integracji dzieci pełnosprawne i z zaburzeniami rozwoju uczą się tolerancji, współdziałania z drugą osobą, niesienia pomocy, czy akceptacji inności. Przedstawiamy pomysły na zabawy, które mogą mieć różnorodne wymiary terapeutycznej integracji uwzględniającej współdziałanie i współtworzenie dzieci.

Analizując charakterystykę dziecka z ASD (autism spectrum disorder), można zauważyć zarówno dużą różnorodność funkcjonalną, jak i specyfikę dziecka. Przygotowanie zindywidualizowanego programu terapii i edukacji stanowi więc duże wyzwanie, a jego opracowanie powinno być poprzedzone oceną funkcjonalną dziecka, która pomoże określić nam jego aktualny poziom i potencjalne, wyłaniające się umiejętności, wokół których będzie budowany program. Jak zatem opracować program terapeutyczny dla dziecka z ASD?