POLECAMY
Spektrum autyzmu, w tym zespół Aspergera, jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym, z którym dziecko przychodzi na świat i już w pierwszych tygodniach życia różni się od dziecka o typowym modelu rozwoju w wymiarze motorycznym i sensorycznym. Inny model rozwoju sensomotorycznego prowadzi do odmienności w rozwoju kodów emocjonalnych, innych ścieżek rozwoju komunikacji werbalnej i niewerbalnej, a także do odmienności w rozwoju poznawczym. Na przestrzeni minionych dekad zmieniała się definicja i rozumienie istoty spektrum autyzmu. Dynamika rozwoju świadomości tematu znajdowała swoje odzwierciedlenie w zmieniających się kryteriach diagnostycznych zarówno w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM, jak i używanej w Europie Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych – ICD. Aktualnie obowiązującymi klasyfikacjami są DSM-5 oraz ICD-10. W najbliższych latach zostanie oddana w Polsce do użytku diagnostów klasyfikacja ICD-11, która wprowadzi zmiany w diagnostyce całościowych zaburzeń rozwojowych przez zastąpienie różnicowania autyzmu dziecięcego, atypowego, zespołu Aspergera pojęciem spektrum autyzmu oraz wprowadzeniem zróżnicowania względem poziomu wymaganego wsparcia.
Obecnie, mając dostęp do coraz bardziej obiektywnych i wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych (np. ADOS-2, będący aktualnie złotym standardem), wczesna diagnoza jest możliwa już nie tylko w grupie pacjentów ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, ale także w grupie osób z zespołem Aspergera.
Do gabinetów pediatrów, neurologów i psychiatrów trafiają rodziny zaniepokojone funkcjonowaniem dzieci w bardzo różnym wieku. Różnice w czasie zgłoszenia wynikają z dużej różnorodności obrazu klinicznego, odmienności funkcjonowania osób w spektrum autyzmu, ze stopnia nasilenia zauważalnych odmienności, poziomu funkcjonowania, indywidualnych zdolności adaptacyjnych, a także świadomości i uważności otoczenia.
Najmniej diagnostycznych wątpliwości budzą dzieci z autyzmem ze sprzężoną niepełnosprawnością intelektualną. Ta grupa pacjentów trafia do terapii w pierwszych latach życia. W wielu miastach jest dostępna duża liczba dobrze przygotowanych merytorycznie pedagogów specjalnych, logopedów i terapeutów będących dla nich istotnym wsparciem rozwojowym.
Niestety, dzieci z zespołem Aspergera, których rozwój intelektualny przebiega w normie albo powyżej, bardzo często zostają pozostawione same sobie. Sytuacja ta zazwyczaj prowadzi do znacznych implikacji klinicznych.
| KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE | |
| ICD-10 KRYTERIUM A | DSM-5 |
| 1. Autyzm dziecięcy – nieprawidłowy lub upośledzony rozwój < 3 r.ż. w co najmniej 1 z następujących obszarów:
mówionego i rozumieniu języka lub rozwoju czynności poznawczych:
|
1. Objawy muszą być obecne we wczesnym dzieciństwie
|
Pewna część diagnostycznie przeoczonych wcześniej dzieci trafia do gabinetów w wieku przedszkolnym z często błędnym rozpoznaniem zaburzeń zachowania i emocji czy zaburzeń hiperkinetycznych (najczęściej chłopcy). Część dzieci jest przyprowadzana w wieku wczesnoszkolnym ze względu na trudności z wejściem w grupę rówieśniczą, przeciążenia sensoryczne, wynikające z centralnych zaburzeń przetwarzania sensorycznego, zaburzenia snu czy nadmierną labilność emocjonalną. Jeszcze inna część trafia w wieku młodzieńczym w obrazie zaburzeń depresyjnych czy lękowych i wtedy przynosi do gabinetu zwykle już opowieści o różnych szkolnych traumach.
| KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE | |
| ICD-10 KRYTERIUM B (autyzm dziecięcy) | DSM-5 |
| 1. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych: (zespół Aspergera i autyzm dziecięcy) A. niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postawy ciała, gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych, B. niedostateczny rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje C. brak odwzajemniania społeczno- emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych, D. brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć (np. brak pokazywania i przynoszenia przedmiotów swego zainteresowania) 2. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się: (autyzm dziecięcy) A. opóź nienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się, B. niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymianykonwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby, C. stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń, D. brak spontanicznej róż norodności zabawy w udawanie („na niby”) lub zabawy naśladującej role społeczne. 3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności: A. pochłonięcie 1 lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo 1 lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania, B. wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych, C. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące albo stukanie i kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała, D. koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów służą cych do zabawy(jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji) |
1. Przetrwałe deficyty w komunikacji społecznej i społecznych interakcjach: A. deficyty w społeczno-emocjonalnej wzajemności(np. nieprawidłowe podejście społecznei niepowodzenia w dwustronnej konwersacji; zmniejszone dzielenie się zainteresowaniami, emocjami lub afektem) B. deficyty w niewerbalnych zachowaniach komunikacyjnych stosowanychw społecznych interakcjach(np. słaba integracja komunikacji werbalnej i niewerbalnej; nieprawidłowości w kontakcie wzrokowym, mowie ciała, deficyty w rozumieniu i wykorzystaniu gestów; brak ekspresji emocji) C. deficyty w rozwoju, utrzymaniu oraz zrozumieniu związków, (np. trudności w dopasowaniu zachowania do kontekstu społecznego, w dzieleniu się zabawami z wyobraźnią lub zawieraniu przyjaźni; brak zainteresowania rówieśnikami) 2. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowania, zainteresowań lub aktywności A. stereotypowe lub powtarzalne ruchy, wykorzystanie przedmiotów lub stereotypowa mo... |
