Traumy szkolne u dzieci i młodzieży z zespołem Aspergera. Przyczyny i konsekwencje

Metody terapii Otwarty dostęp

W codziennej pracy zarówno lekarza psychiatry, jak i nauczyciela coraz częściej spotykamy się z osobami z diagnozą zespołu Aspergera. Wynika to z większej świadomości społeczeństwa, lepszej dostępności do profesjonalnej diagnostyki oraz z faktu, że autystyczny rozwoju mózgu dotyczy ponad 1% populacji. 

Jednym z problemów dotykających młodszych jest zespół aspergera u młodzieży. 



 

POLECAMY



Spektrum autyzmu, w tym zespół Aspergera, jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym, z którym dziecko przychodzi na świat i już w pierwszych tygodniach życia różni się od dziecka o typowym modelu rozwoju w wymiarze motorycznym i sensorycznym. Inny model rozwoju sensomotorycznego prowadzi do odmienności w rozwoju kodów emocjonalnych, innych ścieżek rozwoju komunikacji werbalnej i niewerbalnej, a także do odmienności w rozwoju poznawczym. Na przestrzeni minionych dekad zmieniała się definicja i rozumienie istoty spektrum autyzmu. Dynamika rozwoju świadomości tematu znajdowała swoje odzwierciedlenie w zmieniających się kryteriach diagnostycznych zarówno w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM, jak i używanej w Europie Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych – ICD. Aktualnie obowiązującymi klasyfikacjami są DSM-5 oraz ICD-10. W najbliższych latach zostanie oddana w Polsce do użytku diagnostów klasyfikacja ICD-11, która wprowadzi zmiany w diagnostyce całościowych zaburzeń rozwojowych przez zastąpienie różnicowania autyzmu dziecięcego, atypowego, zespołu Aspergera pojęciem spektrum autyzmu oraz wprowadzeniem zróżnicowania względem poziomu wymaganego wsparcia.

Obecnie, mając dostęp do coraz bardziej obiektywnych i wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych (np. ADOS-2, będący aktualnie złotym standardem), wczesna diagnoza jest możliwa już nie tylko w grupie pacjentów ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, ale także w grupie osób z zespołem Aspergera.
Do gabinetów pediatrów, neurologów i psychiatrów trafiają rodziny zaniepokojone funkcjonowaniem dzieci w bardzo różnym wieku. Różnice w czasie zgłoszenia wynikają z dużej różnorodności obrazu klinicznego, odmienności funkcjonowania osób w spektrum autyzmu, ze stopnia nasilenia zauważalnych odmienności, poziomu funkcjonowania, indywidualnych zdolności adaptacyjnych, a także świadomości i uważności otoczenia.

Najmniej diagnostycznych wątpliwości budzą dzieci z autyzmem ze sprzężoną niepełnosprawnością intelektualną. Ta grupa pacjentów trafia do terapii w pierwszych latach życia. W wielu miastach jest dostępna duża liczba dobrze przygotowanych merytorycznie pedagogów specjalnych, logopedów i terapeutów będących dla nich istotnym wsparciem rozwojowym.

Niestety, dzieci z zespołem Aspergera, których rozwój intelektualny przebiega w normie albo powyżej, bardzo często zostają pozostawione same sobie. Sytuacja ta zazwyczaj prowadzi do znacznych implikacji klinicznych.


 

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
ICD-10 KRYTERIUM A DSM-5
1. Autyzm dziecięcy – nieprawidłowy lub upośledzony rozwój
< 3 r.ż.
w co najmniej 1 z następujących obszarów:
  • rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się,
  • rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych,
  • funkcjonalna lub symboliczna zabawa.
2. Zespół Aspergera – brak istotnego opóź nienia w zakresie języka
mówionego i rozumieniu języka lub rozwoju czynności poznawczych:
  • pojedyncze słowa do 2. r.ż., komunikatywne wyrażanie – do 3. r.ż.,
  • zachowania adaptacyjne i zaciekawienie środowiskiem do 3 r.ż. – na poziomie odpowiadającym rozwojowi intelektualnemu,
  • fazy rozwoju ruchowego – mogą być nieco opóź nione
1. Objawy muszą być obecne we wczesnym dzieciństwie
  • jednak mogą nie manifestować się w pełni przed okresem wymagań społecznych przekraczających ograniczone możliwości pacjenta,
  • lub mogą być maskowane w póź niejszym życiu przez wyuczone strategie



Pewna część diagnostycznie przeoczonych wcześniej dzieci trafia do gabinetów w wieku przedszkolnym z często błędnym rozpoznaniem zaburzeń zachowania i emocji czy zaburzeń hiperkinetycznych (najczęściej chłopcy). Część dzieci jest przyprowadzana w wieku wczesnoszkolnym ze względu na trudności z wejściem w grupę rówieśniczą, przeciążenia sensoryczne, wynikające z centralnych zaburzeń przetwarzania sensorycznego, zaburzenia snu czy nadmierną labilność emocjonalną. Jeszcze inna część trafia w wieku młodzieńczym w obrazie zaburzeń depresyjnych czy lękowych i wtedy przynosi do gabinetu zwykle już opowieści o różnych szkolnych traumach.

 

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
ICD-10 KRYTERIUM B (autyzm dziecięcy) DSM-5
1. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych: (zespół Aspergera i autyzm dziecięcy)
A. niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu
twarzy, postawy ciała, gestów do odpowiedniego regulowania
interakcji społecznych,
B. niedostateczny rozwój związków rówieśniczych obejmujących
wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje
C. brak odwzajemniania społeczno- emocjonalnego, przejawiający
się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje
innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do
społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych,
emocjonalnych i komunikacyjnych,
D. brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości,
zainteresowań lub osiągnięć (np. brak pokazywania i przynoszenia
przedmiotów swego zainteresowania)
2. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się:
(autyzm dziecięcy)

A. opóź nienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie
wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki
jako alternatywnego sposobu porozumiewania się,
B. niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymianykonwersacyjnej
(na jakimkolwiek występującym poziomie
umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na
komunikaty innej osoby,
C. stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie
słów i wyrażeń,
D. brak spontanicznej róż norodności zabawy w udawanie („na niby”)
lub zabawy naśladującej role społeczne.
3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania,
zainteresowań i aktywności:

A. pochłonięcie 1 lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami
o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo 1 lub więcej
zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności
i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,
B. wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych
czynności rutynowych i zrytualizowanych,
C. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące
albo stukanie i kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,
D. koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach
przedmiotów służą cych do zabawy(jak: ich zapach, odczucie
powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji)
1. Przetrwałe deficyty w komunikacji społecznej i społecznych interakcjach:
A. deficyty w społeczno-emocjonalnej wzajemności(np. nieprawidłowe
podejście społecznei niepowodzenia w dwustronnej
konwersacji; zmniejszone dzielenie się zainteresowaniami, emocjami lub afektem)
B. deficyty w niewerbalnych zachowaniach komunikacyjnych stosowanychw
społecznych interakcjach(np. słaba integracja komunikacji werbalnej i niewerbalnej; nieprawidłowości w kontakcie wzrokowym,
mowie ciała, deficyty w rozumieniu i wykorzystaniu gestów; brak
ekspresji emocji)
C. deficyty w rozwoju, utrzymaniu oraz zrozumieniu związków, (np.
trudności w dopasowaniu zachowania do kontekstu społecznego,
w dzieleniu się zabawami z wyobraźnią lub zawieraniu przyjaźni;
brak zainteresowania rówieśnikami)
2. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowania, zainteresowań lub aktywności
A. stereotypowe lub powtarzalne ruchy, wykorzystanie przedmiotów
lub stereotypowa mo...

Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.

Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się.

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI