Osiem kryteriów

Niniejszy artykuł jest zapowiedzią obszernej publikacji szeroko analizującej kryteria warunkujące skuteczność procesu wdrażania w życie aktywnych modeli wspomagających porozumiewanie się osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi.

Przygotowujemy ją z Magdaleną Bucyk – specjalistą komunikacji alternatywnej i wspomagającej AAC (Augmentative and Alternative Communication) i nauczycielem w Zespole Szkół Specjalnych im. Ireny Komorowskiej w Oławie. Łączy nas z nią koncepcja osadzania systemów wspomagających komunikację w środowiskach rodzinnych i szkolnych.

Wyłonione kryteria dotyczą kluczowych elementów wieloskładnikowego systemu komunikacji1 i odnoszą się do różnych środowisk życia. 
Treści tu zawarte dotyczą środowiska rodzinnego i są wynikiem doświadczeń zgromadzonych podczas współpracy z wieloma systemami rodzinnymi. 
Szkolenia, warsztaty oraz superwizje, które prowadzimy, pozwoliły zidentyfikować główne dylematy i pytania:

• Dlaczego specjaliście AAC2 nie udaje się rozwijać komunikacji u swojego ucznia?
• Dlaczego dziecko nie potrafi się porozumiewać? 
• Dlaczego dziecko nie chce korzystać z narzędzi wspomagających porozumiewanie się?
• Jak zaangażować rodzica w proces tworzenia systemu wspomagającego komunikację?

Trudności te stały się dla nas impulsem i przyczynkiem do dalszych rozważań oraz analiz.
Współtworzenie systemów komunikacyjnych osób uczestniczących w różnorodnych formach placówek edukacyjnych i terapeutycznych pozwoliło nam te oddziaływania dokumentować, analizować, a następnie wyciągać z nich wnioski. W efekcie wielogodzinnych dyskusji wyłoniłyśmy osiem kryteriów warunkujących skuteczność oddziaływań AAC w środowisku rodzinnym.
U podstaw powodzenia procesu terapeutycznego leży gotowość emocjonalna rodzica na podjęcie prób komunikacji pozawerbalnej oraz uznanie niezależności swojego dziecka. Jest to proces wieloletni i wymaga od rodzin ciągłego zaangażowania oraz uczestnictwa, a także inwestowania własnych zasobów. Rodziny wprowadzają strategie wspomagające porozumiewanie się w środowisku domowym, a także uczą się konsekwentnego przestrzegania wyłonionych reguł postępowania w relacji z dzieckiem. Wyrażenie zgody na nagrywanie odziaływań wprowadzanych z terapeutą pozwala na analizę aktualnych rozwiązań i planowanie dalszych działań. Ich dokumentowanie materiałem wideo jest niezbędne i służy przygotowywaniu rodziców do roli komunikacyjnych partnerów. Budowanie systemu wspomagającego porozumiewanie się dziecka to wymagające przedsięwzięcie i duże wyzwanie. Regularność spotkań służy temu procesowi, gdyż osiągnięcie wyższej kompetencji komunikacyjnej opiera się na fundamencie wcześniej opanowanej umiejętności. 

Sytuacja rodzin dzieci ze złożonymi trudnościami w porozumiewaniu się

Rodzina użytkownika AAC stanowi centrum interwencji. Oddziaływania z zakresu komunikacji wspomagającej przynoszą skutek tylko wówczas, gdy osadzone zostaną w naturalnym środowisku dziecka.
Zaangażowanie rodziny w proces budowania sposobów porozumiewania się z dzieckiem niemówiącym jest kluczowe i wymaga szerszego omówienia. 
Rodzina, której nie udało się znaleźć skutecznego sposobu komunikacji ze swoi...