Koncepcja pracy z uczniem z głęboką niepełnosprawnością

Są tacy uczniowie, w przypadku których ustawodawcy tworzący prawo oświatowe całość wskazań do organizacji pracy zawarli dosłownie w kilku ogólnych zdaniach. W sumie dobrze, że te wytyczne zawarte na trzech stronach rozporządzenia w ogóle są. Bo przecież do niedawna ci uczniowie w ogóle za uczniów w świetle prawa nie byli uważani!
Są tacy uczniowie, w przypadku których nauczyciel często nie wie, od czego w nauczaniu zacząć. Ba! Czasem nie wie nawet, CZY w ogóle zacząć.
Są tacy uczniowie, których metodyka uczenia często jest pomijana w programach studiów z zakresu pedagogiki specjalnej.
Są tacy uczniowie, którzy w standardowych testach pedagogicznych uzyskują zero punktów albo wartość bardzo do tego zera zbliżoną. 
To oczywiście uczniowie z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Często z głęboką wieloraką niepełnosprawnością. Nierzadko z towarzyszącymi problemami: niewidzący, niesłyszący, z mózgowym porażeniem dziecięcym, z epilepsją, z żywieniem pozajelitowym, z trudnymi zachowaniami. Niemal zawsze są oni niesamodzielni, niekomunikujący się, nieaktywni lub aktywni wyłącznie w sposób stereotypowy. 
Oczywiście, powyższy opis dotyczy sytuacji uczniów w momencie rozpoczęcia terapii. Potem powinno być już tylko lepiej! Powinno, choć nie zawsze jest. 
Przedstawiona koncepcja pracy prawdopodobnie nie składa się z żadnych elementów, nowych czy szczególnie innowacyjnych dla kogokolwiek z pedagogów specjalnych. Jednak to, co może być kluczem do efektywności działań, to usystematyzowanie podejścia do całościowego uczenia, odrzucenie oddziaływań wyłącznie sensomotorycznych, położenie akcentu na umiejętności funkcjonalne oraz dobór technik uczenia.

Skąd wiadomo, że przedstawiona w artykule koncepcja daje szanse na progres?

Według opisanych poniżej zasad zbudowano dotychczas programy dla ok. 40 uczniów z głęboką niepełnosprawnością w Polsce, w ramach badań pilotażowych (Grzegorczyk-Dłuciak, 2018–2021). Byli oni w różnym wieku i z różnymi zaburzeniami towarzyszącymi. 
Ale efekt uczenia był powtarzalny – u 100% badanych nastąpił postęp. Informację tę podaję tylko jako uwiarygodnienie poniżej opisanych wskazań. 

Jakie są metodyczne podstawy prezentowanej koncepcji? 

Całość koncepcji uczenia oparto na stosowanej analizie zachowania (SAZ), czyli terapii behawioralnej. Dlaczego? Bo SAZ to nic innego jak nauka o uczeniu – wykorzystująca uniwersalne prawa uczenia. Uniwersalne – czyli właściwe dla wszystkich żywych organizmów, przede wszystkim zaś ludzi – niezależnie od ich wieku i poziomu funkcjonowania. 
To właśnie metodyka SAZ narzuca podstawowe ramy organizacji efektywnego uczenia: 

• Regularność – ważne, by sesje uczenia były regularne, optymalnie codzienne.
• Intensywność – sesje nie powinny być krótsze niż godzina dziennie. Oczywiście należy pamiętać, że im większa intensywność nauki, tym szybsze są jej efekty, zgodnie z zasadą, że godzina to lepiej niż nic, dwie godziny to lepiej niż godzina, trzy godziny to lepiej niż dwie itd. Bardzo ważna jest też intensywność uczenia poszczególnych zadań w programie. Obowiązuje analogiczna zasada: im więcej, tym lepiej. Czyli im więcej powtórzeń danej reakcji uda nam się zaaranżować i wzmocnić, tym większe jest prawdopodobieństwo szybkiego opanowania umiejętności.
• Stosowanie wzmocnień – jest nieodzownym elementem prezentowanego sposobu uczenia. Czym jest wzmocnienie? Nagrodą, którą uczeń otrzymuje po prawidłowej reakcji. Poc...