Wielu terapeutów staje dzisiaj przed trudnym zadaniem, bowiem coraz częściej trafiają do naszych gabinetów dzieci, które mają problem z komunikacją lub ta komunikacja w ogóle się nie pojawia. Jest to o tyle trudne, że często idzie to również w parze z brakiem reakcji na polecenia, trudnością ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu i chęcią do tego, aby ćwiczenia robić zgodnie ze swoimi zasadami lub wybierać tylko takie aktywności, które są atrakcyjne dla dziecka. Nie każdy terapeuta czuje się komfortowo w takiej sytuacji. Wielu z nich pyta: „Jak pracować z takim dzieckiem? Na co zwracać uwagę? Jakie działania podejmować, żeby integracja sensoryczna była atrakcyjna dla dziecka?”.
Dział: Metody terapii
Rozwój mowy dziecka stanowi proces wieloetapowy, w którym kluczową rolę odgrywają zarówno czynniki neurologiczne, jak i anatomiczne oraz funkcjonalne. Jednym z istotnych determinantów prawidłowej realizacji fonemów jest układ stomatognatyczny, obejmujący zgryz, ustawienie żuchwy, relacje zębowe oraz napięcie mięśniowe w obrębie aparatu artykulacyjnego.
Powstało wiele materiałów dotyczących tego, jak powinien prawidłowo przebiegać proces diagnostyczny dziecka. Ważne jest jednak, by cały czas podkreślać, jak duże znaczenie ma w tym wszystkim obserwacja oraz odnoszenie otrzymanych wyników do norm rozwojowych. Jest to bowiem coś, o czym często się zapomina, a co za tym idzie – wnioski mogą być zbyt daleko idące lub zbyt łagodne.
Choć potoczne myślenie o mowie skupia się głównie na słowach, dźwiękach i artykulacji, to coraz więcej badań naukowych pokazuje, że język rozwija się na fundamencie znacznie bardziej pierwotnym – cielesnym. Dziecko nie zaczyna „mówić” w momencie wypowiedzenia pierwszych słów, ale znacznie wcześniej – w ruchu, w gestach, w doświadczaniu ciała i przestrzeni. To właśnie ten związek pomiędzy ruchem a mową jest dziś coraz mocniej podkreślany zarówno w pracach teoretycznych, jak i w praktyce logopedycznej czy terapii integracji sensorycznej. Aby skutecznie wspierać rozwój językowy dziecka, musimy uwzględniać rozwój motoryki dużej i małej oraz sposób, w jaki ciało dziecka „komunikuje się” ze światem, zanim jeszcze pojawią się słowa.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 zaburzenie ze spektrum autyzmu (SA) charakteryzuje się trwałymi deficytami w zdolności do inicjowania i utrzymania wzajemnej interakcji społecznej i komunikacji społecznej oraz szeregiem ograniczonych, powtarzalnych i sztywnych wzorców zachowań, zainteresowań lub aktywności, które są wyraźnie nietypowe lub przesadne dla wieku osoby i kontekstu socjokulturowego.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD, Autism Spectrum Disorder) to złożone, neurorozwojowe zaburzenia charakteryzujące się trwałymi deficytami w zakresie komunikacji werbalnej i niewerbalnej, interakcji społecznych oraz obecnością powtarzalnych wzorców zachowań i zainteresowań. Pomimo szerokiego wachlarza dostępnych interwencji terapeutycznych – od terapii behawioralnych, przez treningi umiejętności społecznych, aż po wspomagającą farmakoterapię – wielu pacjentów nadal boryka się z trudnościami, które znaczną miarą ograniczają ich codzienne funkcjonowanie.
Coraz częściej można spotkać się z sytuacjami, w których terapeuci integracji sensorycznej rezygnują z przeprowadzania diagnoz, odsyłając klientów do innych specjalistów w tym zakresie. Zdarza się również, że terapeuci decydują się na prowadzenie terapii u dziecka bez wcześniejszej diagnozy lub chociażby konsultacji. Konieczne jest pochylenie się nad tym tematem oraz zastanowienie się, z czego wynikają trudności oraz jakie działania można byłoby podjąć, aby uniknąć tego typu sytuacji. Warto więc przeanalizować problem i odpowiedzieć sobie na pytanie: „Czy ja robię diagnozy i czy dobrze się z tym czuję?”. Taka odpowiedź jest punktem wyjścia do refleksji.
Stwierdzenie mówiące o tym, że oddech to życie, nie jest żadnym odkryciem. Powszechnie wiadomo, że oddychanie ważniejsze jest niż dostarczanie organizmowi pożywienia i wody. Bez tlenu jesteśmy w stanie przetrwać zaledwie kilka minut. Z drugiej strony, oddychanie jest procesem dla nas naturalnym i odruchowym. Oddychamy, nie myśląc o tym, że powinniśmy oddychać. Nasz coraz szybszy tryb życia i ciągła gonitwa sprawiają, że coś, co jest dla nas procesem naturalnym, przestaje nim być. Oddychamy płytko, szybko, nieświadomie. To źle, bardzo źle. Zmiany, jakie w nas wtedy zachodzą, są bardzo niekorzystne, szkodliwe, ale na szczęście nie są nieodwracalne.
Bajkoterapia to metoda pracy z dziećmi, która łączy element literatury dziecięcej z oddziaływaniem terapeutycznym. Odpowiednio dobrane bajki mogą wspierać rozwój emocjonalny, pomagać w radzeniu sobie z trudnościami i budować wiarę w siebie. W pracy terapeutycznej bajki stają się nie tylko źródłem przeżyć estetycznych, ale przede wszystkim narzędziem rozmowy i refleksji.
Zajęcia z integracji sensorycznej kojarzą się bardzo często z pracą z małymi dziećmi. Zresztą na taką specyfikę pracy wskazuje również dobór sprzętu
do zajęć. To przecież przede wszystkim huśtawki, zabawki poznawcze, ścieżki sensoryczne, piłki, klocki, kolorowanki, masy plastyczne i substancje brudzące. Jednak należy zauważyć, że coraz częściej wsparcia w tym zakresie potrzebują również nastolatkowie i osoby dorosłe. Jest to spowodowane przede wszystkim rosnącą świadomością wśród coraz większej grupy ludzi, ale także narastającymi trudnościami w funkcjonowaniu, które wraz z wiekiem nie wyciszają się, a coraz bardziej pogłębiają.
W naszej codziennej pracy spotykamy się z dziećmi z różnego rodzaju zaburzeniami. Każde z zaburzeń niesie konkretne implikacje dla funkcjonowania dziecka i powoduje różnorodne trudności w życiu społecznym. Obok nadwrażliwości dotykowej, bardzo problematycznym zaburzeniem jest nadwrażliwość przedsionkowa. Dlaczego tak się dzieje i jakie objawy ona generuje oraz co może mieć największy wpływ na jej pojawienie? Poniżej przyjrzymy się bardzo szczegółowo tym trudnościom.
Diagnoza jest właściwie najważniejszym procesem – pozwala nam rozpoznać trudności dziecka i ustalić kolejne działania terapeutyczne. Powinna być ona przeprowadzona w rzetelny sposób. Podstawowym krokiem, który trzeba wyznaczyć do realizacji, jest przeprowadzenie wywiadu z rodzicami. Jest on niezbędnym narzędziem do określenia tego, jak dziecko jest postrzegane przez swoich bliskich, co dla nich jest największą trudnością, z czym oni się borykają i w jakich obszarach chcieliby uzyskać wsparcie. Nie da się jednak ukryć, że jest to bardzo często ich subiektywny punkt widzenia i nie zawsze te trudności, z którymi przychodzą do nas rodzice, są tymi, które powinniśmy od samego początku terapeutyzować.